بیماری لپتوسپیروز (Leptospirosis Deases) تعریف و اهمیت بیماری:
لپتوسپیروز یکی از بیماریهای عفونی اسپیروکتی و قابل انتقال بین حیوان و انسان بوده که بوسیله گونه های بیماریزای لپتوسپیرا ایجاد می شود. لپتوسپیروز در تمام نقاط دنیا بجز قطب شمال و جنوب گسترش دارد و در نواحی گرمسیری و مناطق با بارندگی زیاد و مناطقی که سطح آب های زیر زمینی بالا می باشد آندمیک است. این بیماری عمدتاً در برنجکاران، کارگران مزارع نیشکر، کشاوزران، کارگران فاضلاب ها و معادن، دامپزشکان، دامداران ،کارگران مزارع نیشکر، کشاروزان، کارگران کشتارگاه ها و ماهیگیران بروز می کند. همچنین افرادیکه در حین تفریح (اسکی روی آب، قایق سواری و شنا) با آب آلوده به ادرار حیوانات مبتلا تماس دارند در معرض ابتلای به بیماری هستند. این بیماری در مناطق مختلف تحت عناوین ویل، بیماری نیشکرچینان، بیماری کارگران مزارع برنج، بیماری علف چینان، بیماری لوبیاچینان، بیماری ماهیگیران، یرقان عفونی، یرقان هموراژیک، تب هفت روزه، تب موش، تب کانیکولا، تب مرداب، تب مزرعه و تب درو می توان اشاره کرد. مخازن این بیماری شامل تعداد زیادی از حیوانات اهلی و وحشی می باشند، گاو، اسب، سگ، گربه، خوک، موش و سایر جوندگان به عنوان مخازن اصلی بیماری بوده و ممکن است بیمار گردند و به عنوان یکی از عوامل سقط دامی شناخته شده اند. حیوانات وحشی از قبیل گوزن، سنجاب، روبا، راسو، پستانداران دریایی (شیرآبی) و حتی خزندگان و دوزیستان (قورباغه) نیز ممکن است آلوده به بیماری باشند. بیماری به اشکال مختلف ظاهر می شود، شروع بیماری با یک دوره تب دار حاد بوده که ممکن است بسیار شدید و گاهی مرگبار همراه با زردی و نارسایی کلیوی (بیماری ویل)، مننژیت، میوکاردیت، خونریزی، پنومونی و کولاپس قلبی عروقی باشد.
تاریخچه
در سال ۱۸۸۶ برای اولین بار آدولف ویل بیماری مشابهی را در ۴ نفر مشاهده نمود و بیماری بنام Weil’s Diseas نامگذاری شد، در سال ۱۹۰۷ Stimson عامل بیماری را بوسیله میکروسکوپ زمینه تاریک (Dark Field) مشاهده نمود و در سال ۱۹۱۸ دانشمندی بنام اینادا و همکاران عامل بیماری را با استفاده از محیط های غذایی غنی کننده شناسایی و لپتوسپیروهموراژیک نام نهاد شکل دیگر بیماری یعنی (Pretibial) Fort Bragg Fever بین سال های ۴۴ – ۱۹۴۲ در ارتش آمریکا شایع شد و عامل آن در سال ۱۹۴۶ توسط Tollock از بیماران جدا شد و در سال ۱۹۵۲ توسط Gochenour و همکاران بنامL. Automnalis نامگذاری شد.
عامل بیماری
از انواع لپتوسپیرا بوده که از خانواده اسپیرو کت ها می باشد، لپتوسپیرا فنری شکل و به طول ۲۰ -۶ و عرض ۰٫۲ – ۰٫۱ میکرون است. این باکتری هوازی مطلق بوده و فوق العاده متحرک و دارای حرکت های دورانی و انعطافی است. در آزمایش مستقیم بوسیله میکروسکوپ معمولی دیده نمی شود و برای دیدن حرکت و جزئیات آن باید از میکروسکوپ زمینه تاریک (Dark Field) استفاده نمود. لپتوسپیرا در فشار کم گازکربنیک بخوبی رشد می کند. بهترین درجه برای رشد ۳۰ – ۲۵ درجه سانتی گراد و ۲/۷=PH است، در درجه حرارت ۱۳ درجه سانتی گراد رشد نمی کند. بهترین محیط های اختصاصی کشت باکتری EMJH، Fletcher، Cardner می باشد. این باکتری در مقابل سرما مقاوم و نسبت به گرما، اسیدها، خشکی، اشعه ماوراء بنفش و مواد ضد عفونی کننده حساس است. زنده ماندن آن در آب با عواملی از قبیل درجه حرارت، PH، غلظت نمک و درجه آلودگی آب بستگی دارد. در آب رودخانه ۵ تا ۶ روز، در آب دریا ۱۸ تا ۲۰ روز و در فاضلاب ۱۲ تا ۲۴ روز و در آبی که ۰٫۳ ppm کلر داشته باشد، ۳ دقیقه زنده می ماند. زمان تکثیر (۲ تا شدن) انواع بیماریزا در محیط کشت ۱۲ تا ۱۶ و درحیوان آزمایشگاهی ۴ تا ۸ ساعت است. با توجه به اینکه ۱۶۰ گونه پستاندار اهلی و وحشی میزبان این باکتری هستند این باکتری را Poly Phage گویند.
لپتوسپیرا به دو گونه تقسیم می شود
۱.لپتوسپیرا اینتروگانس L. Interrogans که در انسان و حیوانات بیماریزا است و تمام سرو واریته های بیماریزا را شامل می شود.
۲.لپتوسپیرا بی فلکسا L. Biflexa که تمامی سرو واریته های ساپروفیت را شامل شده و زندگی آزاد دارند.
لپتوسپیرا اینتروگانس حدود ۲۴ سروگروپ و ۲۴۰ سرو واریته دارد. مهمترین سرو وارهای غالب که در ایران شناخته شده اند عبارتند از: ایکتروهموراژیک (L. Icterohaemorrhagic). گریپوتیفوزا (L.Grippotyphosa)، پومونا ( L.Pomona)، سجروهارجو (L.Sejrohardjo) و کانیکولا (L. Canicola)، ویرولانس ارتباطی با سرو وار ندارد، طبقه بندی سرو وارها می تواند برای تشخیص منابع اپیدمی ها مورد استفاده اپیدمیولوژیکی قرار گیرند.
نشانه های لپتوسپیروز در سگ:
برای دامپزشکان، علائم تیپیکی مرتبط با بیماری لپتوسپیروز وجود دارد اما هیچ ۲ سگ بیماری کاملا” شبیه هم نیستند و هیچوقت تمام علائم تیپیک بیماری در یک سگ ظاهر نمی شود.
معمول ترین علائم، تب و افسردگی هستند. حیوان مبتلا به سختی خودش را تکان می دهد.
سگ مبتلا به لپتوسپیروز ممکن است به علت درد در ناحیه شکم به خود بپیچد، مدام ناله می کند و دچار استفراغ شده و اشتهای خود را از دست می دهد و به علت تب شدید احتمالا” بیش از حد آب می خورد.
در مراحل بعدی بیماری لپتوسپیروز، التهاب چشم ( یووئیت ) در برخی سگ ها دیده می شود. اختلالات سیستم عصبی و خروج خون همراه ادرار هم دیده می شود.
با پیشرفت بیماری ، حیوان خانگی آب بدنش را از دست می دهد و ادامه ی استفراغ باعث می شود حتی دیگر علاقه ای به خوردن آب هم نداشته باشند.
افت غیر معمول درجه حرارت بدن از نشانه های وخیم شدن بیماری ست.
بعضی از سگ ها به خصوص آنهائی که سن کمی دارند، قبل از اینکه خیلی از این علائم در انها بروز کند به شکل ناگهانی خواهند مُرد!
زمانی که کبد آسیب می بیند، پوست حیوان ممکن است حالت زرد رنگ پیدا می کند که از نشانه های هپاتیت است.
زمانی که کلیه آسیب می بیند، سگ علائم اورمی را نشان می دهد. این تغییرات در ارگان می تواند موقت یا دائمی باشد.
یافته های آزمایشگاهی
بیمای لپتوسپیروز ممکن است موجب تغییرات زیر گردد:
•در مرحله اول لکوپنی با افزایش مختصر لنفوسیت ها در بیماران بدون ایکتر و لکوسیتوز و افزایش نوتروفیل ها در بیماران مبتلا به ایکتر.
•ترومبوسیتوپنی
•افزایش سدیمانتاسیون
•ازتمی در ۲۵% بیماران
•میزان BUN بیشتر
•کراتینین سرم بیشتر
•در بیماران ایکتری آنمی خفیف مشاهده می شود ولی در بیماران بدون ایکتر غیر معمول است، آنمی به دلیل همولیز داخل عروقی، ازتمی و خونریزی ایجاد می شود.
•افزایش بیلی روبین
•افزایش ترانس آمینازها همراه با افزایش واضح CPK که می تواند وجه افتراق لپتوسپیروز با هپاتیت ویروسی باشد.
•SGOT و SGPT بیشتر و سطح ALP بطور متوسط بالا می رود.
• در آزمایش ادرار اغلب غیر طبیعی و پروتئینوری، هماتوری و Cast وجود دارد.
روش های تشخیصی
جهت تشخیص از روش های زیر استفاده می شود:
•روش های مستقیم
•روش های غیر مستقیم
•روش مولکولی
۱. روش های مستقیم شامل
a. روش های میکروسکوپی
•تهیه اسمیر: برای این منظور با تهیه اسمیر از خون در اوایل بیماری و به طریق ضحیم و با رنگ آمیزی نیترات نقره و استفاده از میکروسکوپ زمینه تاریک (Dark Field) لپتوسپیرا ها قابل شناسایی است.
•ایمونوفلوئورسانس مستقیم: از این روش جهت جستجوی باکتری در ادرار و نمونه های باقتی استفاده می شود.
b. کشت:
برای لپتوسپیرا از محیط هایی مثل فلچرف استوارت، EMJH، آلبومین توین ۸۰ و سرم خرگوش استفاده می شود. کشت برای ۶- ۵ هفته در دمای ۳۰ – ۲۸ درجه سانی گراد و در تاریکی رشد می کند. نمونه خون بایستی سریع به محیط کشت اضافه شود.
c. تزریق به حیوانات آزمایشگاهی: حساس ترین روش جهت بدست آوردن لپتوسپیرا تزریق مقداری خون یا ادرار تازه به داخل صفاق هامستر جوان یا خوکچه هندی است. در صورت آلودگی اسپیروکت ها بعد از چند روز داخل صفاق حیوان ظاهر شده و بعد از ۱۵ – ۸ روز از تلقیح حیوان از بین می رود که در کالبد شکافی ضایعات همراه با خونریزی حاوی اسپیروکت های فراوان در اعضای مختلف بدن مشاهده می شود.
۲٫ روش های غیر مستقیم شامل
•آگلوتیناسیون سریع (تست ماکروآگلوتیناسیون) روی لام که ساده و واجد حساسیت بالا است. این قسمت جهت غربالگری مفید است و برای بیماریابی بکار می رود.
•تست آگلوتیناسیون میکروسکوپیک (MAT) که پیچیده تر بوده ولی اختصاصی است. در این تست از تمام سروگروپ های سوش های موجود در یک منطقه بایستی استفاده شود. این روش به دلیل استفاده از آنتی ژن زنده برای کارکنان آزمایشگاه خطراتی در بردارد ولی اختصاصی ترین روش تعیین سروتایپ است.
•تست ایمونوفلوئورسانس غیر مستقیم که برای شناسایی آنتی بادی مورد استفاده قرار می گیرد.
•تست ELISA که اختصاصی و حساس است و برای شناسایی آنتی بادی مورد استفاده قرار می گیرد.
•روش ملکولی شامل PCR است که در آزمایشگاه های پژوهشی جهت بررسی آنتی ژن لپتوسپیرا مورد استفاده می گردد.
درمان لپتوسپیروز سگ :
درمان لپتوسپیروز به مراتب از تشخیص آن راحت تر است!
خوشبختانه بسیاری از آنتی بیوتیک های رایج علیه لپتوسپیرا موثر هستند.
پنی سیلین، استرپتومایسین در این مورد به خوبی عمل می کنند.
بعد از بهبود حیوان خانگی هم در دوره ای طولانی از خانواده تتراسایکلین ها استفاده می شود تا از حامل شدن حیوان و دفع کلیوی عامل بیماری جلوگیری شود.
در مراحل اولیه و شدید بیماری درمان های حمایتی باید مد نظر قرار بگیرند، ممکن است برای جلوگیری از تهوع و استفراغ در سگ نیاز به استفاده از دارو باشد. سگی که دچار استفراغ شده باید سرم تراپی شود.
مایع درمانی برای شست و شوی کلیه سگ و جلوگیری از بروز آسیب دائمی در کلیه هم موثر خواهد بود.
بسیاری از سگ ها به طور کامل بهبود می یابند اما تعدادی هم به نارسائی مزمن کلیه و یا هپاتیت مزمن فعال دچار می شوند که قابل درمان نیستند.